KERATOKONUS HAKKINDA BİLMEK İSTEDİKLERİNİZ

Sevgili okurlarım,

Bugün sizler için hazırladığım bu yazıda, sizleri keratokonus hakkında bilgilendirmeye ve kafanızdaki soru işaretlerini aydınlatmaya çalışacağım. En etkili biçimde bunu sağlayabilmek için de, bu bilgilendirmeyi  düz yazı yerine soru-cevap formatında yazmayı uygun gördüm. Böylelikle konunun siz değerli okurlarım tarafından daha iyi anlaşılacağına inanıyorum. Çünkü, burada sizinle paylaşacağım sorular, klinikte yıllardır hastalarımızın bizlere yönelttiği soruları da kapsamaktadır.

Buradaki bilgilendirmeye rağmen kafanıza takılan sorularınız olursa, gerek mail adresimden (drkorayg@hotmail.com) gerekse bu yazının altındaki ‘yorum ekle’ bölümünden sorularınızı ve yorumlarınızı tarafıma iletebilirsiniz. 

Herkese keyif dolu ve sağlıklı bir gün diliyorum...

Keratokonus nedir? 
Keratokonus bir kornea hastalığı olduğu için öncelikle korneayı kısaca tarif ederek bu soruyu yanıtlamaya başlayalım.

Kornea göz küremizin en önde bulunan saydam tabakasıdır. Etraftaki cisimleri görmemizde korneanın rolü oldukça önemlidir. Bu nedenle korneamızın sağlıklı bir işlev görebilmesi için, saydam ve düzgün bir şekilde olması gerekmektedir. Dolayısıyla, korneanın gerek saydamlığının bozulması, gerekse yapısında ve şeklinde meydana gelebilecek değişiklikler bizlerin görme düzeyini ve kalitesini bozacaktır.

Keratokonus ise yukarıda önemini vurguladığımız korneanın, öne doğru bombeliğinin artması (sivrileşmesi) ve aynı zamanda incelmesi ile karakterize bir hastalıktır. 

Keratokonus hangi yaşlarda görülür?

Keratokonus genellikle ergenlik dönemi dediğimiz yaşlarda başlar. Ancak hastalarımız doktora başvurmada geç kaldıklarından dolayı daha geç tanı konulmaktadır. Ortalama olarak da en sık 20-40 yaşlarında tanı konulmaktadır.

Keratokonus hastalığının belirtileri nelerdir?

Keratokonus hastalığının en önemli belirtisi düzensiz astigmatizmaya bağlı sürekli değişim gösteren bulanık görmedir. Özellikle ileri evrelerde görme düzeyi ve kalitesi oldukça düşmektedir. Çocukluğundan beri alerjisi olan, bu nedenle sürekli gözünü ovalayan ve bulanık görme şikayeti olan kişilerin acilen bir göz doktoruna gitmesi gereklidir. Göz muayenesini düzenli yaptıran ve gözlük numarası her defasında değişen hastalarda da mutlaka keratokonustan şüphelenilmeli ve ileri tetkikler yapılmalıdır.

Keratokonus ömür boyu sürer mi? İlerleyici bir hastalık mıdır?

Keratokonus ömür boyu süren bir hastalıktır. Keratokonus özellikle bazı durumlarda ve bazı hastalarda ciddi bir ilerleme gösterebilmektedir. Genel bilgimiz ve tecrübemize göre de, bu ilerleme ortalama 30-40 yaşından sonra durmakta ve bazı hastalarda gerileme dahi olabilmektedir.

Keratokonus hastalığının nedenleri nelerdir?

Keratokonus hastalığının nedeni ya da nedenleri günümüzde tam olarak ortaya konabilmiş değildir. Ancak bu zamana kadar yapılmış çalışmalar ve kendi tecrübelerimiz gösteriyor ki, ailesinde daha önceden keratokonus tanısı konmuş olan kişiler en önemli risk grubunu oluşturmaktadır. Öyle ki, bazı bilimsel çalışmalarda korneanın ana yapısını oluşturan kollajenlerde yapısal bozulmayı tetikleyen bazı genlerin varlığı tespit edilmiştir.

Diğer şüpheli bir neden ise özellikle çocukluk döneminde gözün sıkça ovalandığı alerjik göz hastalıklarının varlığıdır. Keratokonus hastalarının büyük bir kısmına bakıldığında, çoğunda alerjik konjonktivit ve gözü ovalama hikayesi mevcuttur. Dolayısıyla gözü ovalama hareketinin bu hastalığın başlamasında tetik rolü yapabileceğini ve / veya hastalığın ilerlemesini arttırabileceğini söylemek mümkündür.

Keratokonus hastalığı ilerleme gösterirse ne olur?

Keratokonus hastalığının ilerlemesi ile hastaların görme düzeyleri ve kalitesi düşmektedir. Kullanılan gözlük ya da  kontak lenslerin numaraları sürekli değişmektedir. Öyle ki, ileri evre keratokonusta, hastalar kontak lens kullanamaz hale gelebilmektedir.

Daha ileri olgularda ise, korneada hidrops adını verdiğimiz bir durum ortaya çıkabilmektedir. Hidrops durumunda kornea bütünlüğü bozulmakta ve korneada ödem ve sonucunda skar dokusu gelişmektedir. Bu durum hastalarda görme düzeyinin daha da bozulmasına yol açmaktadır. Klinik olarak hafif olgularda, doğru tedaviyle düzeltilebilen bu durum, çoğu olguda korneada kalıcı sekel gelişimine sebep olmaktadır. Bu ileri olgularda ise tek tedavi yöntemi skar dokulu korneanın alınarak yerine kadavradan sağlam kornea naklinin yapılmasıdır. 

İleri evre keratokonusta hidrops sonrası korneal skar gelişimi

Keratokonus hastalığının tedavi seçenekleri nelerdir?

Öncelikle hastalarımızda alerji ve gözü ovalama hikayesi mevcut ise, gerekli tıbbi tedaviyi başlıyoruz ve hastalarımızı gözlerini ovalamamaları konusunda uyarıyoruz. Sonra görme düzeylerini ve kalitesini kontrol ediyoruz.

Erken evre keratokonus hastalarında sadece gözlük ya da yumuşak kontak lensler hastalarda yeterli görme düzeyini sağlayabiliyor.

Daha ileri olgularda, gözlük ve yumuşak kontak lensin yetmediği durumlarda ise daha özellikli kontak lensleri (sert gaz geçirgen kontak lensler, yumuşak keratokonus kontak lensleri, hibrid lensler, skleral lensler) hastalarımızda deniyoruz.

Kontak lensleri kullanamayan ve kornea kalınlığı belirli bir düzeyin altına inmemiş hastalarda ise kornea içerisine yerleştirilen halka tedavisi hastalarda görme düzeyini artırabilmektedir.

Bütün bunlara alternatif olarak, son yıllarda göz içine, doğal lensin önüne ya da iris önüne yerleştirilebilen kişiye özel lensler de görme düzeyinin arttırılmasında oldukça başarılı olmaktadır.

Yukarıda bahsedilen tedavi yöntemleri keratokonus hastalarında görme düzeyini arttırmak için tercih edilen tedavi seçenekleridir. Burada unutulmaması gereken bir nokta, keratokonus hastalığının bütün bu tedavi yöntemlerine rağmen ilerleyebileceğinin unutulmamasıdır. 

Keratokonus hastalığının ilerlemesini durdurmak için ne yapılmalıdır?

Öncelikle düzenli takip. Keratokonus hastalarının takipleri son derece düzenli bir şekilde yapılması gerekmektedir. Risk durumlarına göre hastaların takip sıklığını hekimin ayarlaması gerekmektedir.

İlerlemede ikinci önemli nokta, gözü ovalamamaktır. Yapılan çalışmalar göstermektedir ki, gözü ovalamak bu hastalığın ilerlemesine neden olabilmektedir.

Düzenli takip ve gözün ovalanmasının ortadan kaldırılmasına rağmen, keratokonus hastalığında ilerlemesi (kötüleşmesi) devam eden, buna bağlı görme düzeyi sürekli azalan ve kornea kalınlığı da sürekli olarak incelen hastalarda ise korneal çapraz bağlama (Corneal Cross-linking) tedavisi mutlaka yapılmalıdır.  

Korneal çapraz bağlama (cross-linking) tedavisi hakkında kısaca bilgi verir misiniz?

Temel olarak korneal çapraz bağlama tedavisi keratokonusun ilerlemesini durdurmak için yapılan bir tedavi yöntemidir. Bu yöntemde Riboflavin göz damlası ve Ultraviyole - A ışını kullanılmaktadır. Tedavi sonrasında korneadaki kollajen lifleri arasındaki çapraz bağların sayısı artmaktadır. Kısacası, kornea mekanik olarak daha sağlam bir yapıya kavuşmaktadır. Bu şekilde keratokonus hastalığının ilerlemesi durdurulabilmektedir.

Bu tedavi yönteminde akıldan çıkartılmaması gereken 2 nokta bulunmaktadır. Birincisi bu yöntem keratokonus hastalığını tamamen ortadan kaldırmaya yönelik yapılan bir işlem değildir. İkincisi ise bu yöntemin görme düzeyi üzerine direk etkisinin olmamasıdır. İşlem sonrası hastanın yine yukarıda bahsedilen yöntemler ile görme düzeyinin düzeltilmesi gerekmektedir.

Korneal çapraz bağlama (cross-linking) tedavi sonuçları nasıldır?

Yapılan bilimsel çalışmalar ve klinik deneyimimiz göstermektedir ki, korneal çapraz bağlama yöntemi keratokonusun ilerlemesinin durdurulmasında oldukça başarılıdır. Öyle ki, hastaların büyük bir kısmında hastalıkta gerileme dahi tespit edilebilmektedir.  

Korneal çapraz bağlama (cross-linking) ağrılı bir işlem midir?

İşlem öncesi anestetik damla damlatılarak gözünüz hissiz bir hale getirildiğinden, işlemin kendisi ağrılı değildir. Hiçbir aşamada bu anlamda sorun yaşamazsınız.

Bu noktada sizlere işlemin basamaklarını tarif etmek istiyorum. Böylelikle, tedavi sırasında sizi nelerin beklediğini çok daha iyi anlamış olacaksınız.

- İşlem öncesi bir seri damla damlatılarak gözde uyuşma sağlanır.

- İşlemin yapılacağı sedyeye yatırıldıktan sonra tedavi görecek gözünüzün etrafı steril hale getirilmek için düzgünce temizlenir.

- Göz etrafına steril bir örtü serilir. İşlem sırasınca ellerinizi bu sahaya ve örtüye dokundurmamanız gereklidir.

- Korneanın en dış tabakası (epitel) merkezde kaldırılır. Kornea kalınlığı ölçülerek not edilir. Bu tabaka kaldırılmaz ise Riboflavin korneanın iç katlarına geçmez, yeterli etki oluşmaz.

- Kaldırılma işlemi tamamlandıktan sonra 30 dakika boyunca her 2-5 dakikada iki damla % 0.1 Riboflavin solüsyonu damlatılır ve kornea Riboflavin solüsyonu ile doyurulur. Bu sırada gözlerinizi hareket ettirmemeniz damlatılan solüsyonun etkinliği açısından önemlidir.

- 30 dakika sonrasında kornea kalınlığı yeniden kontrol edilir. Eğer kalınlık 400 mikrometre altındaysa, işleme hipotonik Riboflavin solüsyonla devam edilir.

- Kornea kalınlığı 400 mikrometre üzerine çıkarıldıktan sonra, 2. aşamaya, yani ışın tedavisine geçilir.

- Standard protokolde, daha sonra 30 dakika süreyle korneaya UV-A ışın tedavisi uygulanır, bu sırada korneaya her 2-5 dakikada iki damla Riboflavin solüsyonu damlatılmaya devam edilir. Yeni çıkan cihazlarla bu süre 1, 3, 9 dakika olarak da ayarlanabilmektedir.

- Yeniden kornea kalınlığı ölçülüp, göze tedavi amaçlı yumuşak kontak lens takıldıktan sonra işlem sonlandırılır.

- Kornea yüzey tabakası kapanana kadar hasta enfeksiyonlara duyarlı olduğu için antibiyotikli damlalar verilir, göz kapatılmaz.

Korneal çapraz bağlama (cross-linking) tedavisi sonrası nelere dikkat etmeliyiz?

Öncelikle şunu bilmelisiniz ki, işlemin kendisi ne kadar ağrısız olurlu olsun, özellikle işlemin yapıldığı gün gözünüzde farklı derecelerde ağrı, sulanma, kızarıklık, yanma ve batma şikayetleriniz olacaktır. Doktorunuzun önerilerine harfiyen uymanız, size verilen ilaçlarınızı düzenli kullanmanız ve gözünüzü temiz tutmanız başarılı bir sonuç açısından çok önemlidir.

Korneal çapraz bağlama (cross-linking) tedavisi sonrası takipler ne sıklıkla olmalıdır?

Özellikle ilk 3-4 gün son derece önemlidir. Bu süre zarfında her gün ya da gün aşırı kontrole gitmek komplikasyon gelişme riskini azaltmak açısından çok önemlidir. 3 ya da 4 gün sonra, takılan kontak lens çıkartılır ve uygun tedavi ile hastalar 1., 3., 6. ve 12. aylarda kontrole çağırılır.

Korneal çapraz bağlama (cross-linking) tedavisinin sonucu ne zaman görülebilir?

Öncelikle şunu ifade etmem gerekir ki, bu tedavi sonrası özellikle ilk 1 ay içerisinde gözünüzde bulanık görme olabilir. Sonraki dönemde ise bulanık görmeniz giderek azalacaktır. Tam anlamıyla etkinin başlaması için en az 3-6 ay beklemek gerekmektedir.

Korneal çapraz bağlama (cross-linking) tedavisi sonrası kontak lense ne zaman başlanabilir?

Eğer hasta tedavi öncesi kontak lens kullanıyorsa, onu kullanmaya devam edebilir. Ancak yeni bir lens denenecekse, en az 6 ay geçtikten ve korneada stabilizasyon sağlandıktan sonra yeni kontak lens denenmelidir.