Glokom Nedir?
Glokom genellikle göz içi basınç yüksekliğine bağlı olarak meydana gelen görme sinirinin ilerleyici tahribatıdır. Ancak, göz içi basıncının normal değerlerde tespit edildiği glokom olguları da bulunmaktadır (Normal Basınçlı Glokom).
Glokom hastalığının nedenleri ve tipleri nelerdir?
Normalde göz dokularının beslenmesi için göz içerisinde sürekli olarak bir sıvı sentez edilir ve bu sıvı sürekli olarak bazı yollar aracılığıyla gözü terk eder. Kısacası, göz içindeki bu sıvı sürekli olarak devir-daim yapmaktadır ve bu mekanizmadaki herhangi bir bozukluk göz içi basıncının yükselmesine neden olur. Yükselen göz içi basıncı da görme sinirinde tahribata ve sinir ölümüne neden olmaktadır.
Glokom, doğumsal yani genetik nedenlerle oluşabileceği gibi sonradan da oluşabilmektedir. Glokoma neden olan başlıca etken gözde bulunan drenaj kanalların tıkanması veya bazı yapısal bozukluklar sonucunda işlevselliğini kaybetmesidir.
Glokom oluş mekanizmasına, ortaya çıkış zamanına ve gözün yapısına göre farklı şekillerde sınıflandırılabilir. Bir sınıflamaya göre; glokom konjenital (doğumsal) ya da sonradan ortaya çıkan glokom şeklinde sınıflandırılabilir. Diğer bir sınıflamaya göre; glokom primer (başka bir hastalığa bağlı olmaksızın gelişen saf glokom) ve sekonder (başka bir göz hastalığının yarattığı glokom) glokom olmak üzere sınıflandırılır. Başka bir sınıflandırmada ise, glokom 3 gruba ayrılabilir: 1) Açık açılı glokom 2) Dar açılı glokom 3) Sekonder (diğer göz rahatsızlıklarına bağlı gelişen) glokom.
Açık Açılı Glokom: En sık rastlanılan glokom tipi olan açık açılı ya da diğer ismiyle kronik basit glokom, toplumun yaklaşık yüzde birinde ve daha çok 40 yaşın üzerinde ortaya çıkmaktadır. Basınç artışına göz sıvısının dışa akımındaki azalmanın yol açtığı kabul edilir. Göz içi basıncın artış hızı nispeten yavaş olur ve hasta bu artışa uyum göstereceğinden dolayı durumdan haberdar olmaz. Hastalığın bir diğer sonucu olan çevre görme alanı kayıpları da hasta tarafından hissedilmez. Görme kaybının farkına varıldığı zaman da hasar kalıcı hale gelmiş olur.
Açı Kapanması Glokomu (Dar açılı glokom): Açı kapanması glokomu (glokom krizi) dar açılı hastalarda, göz sıvısının dışa akışındaki ani duraklamaya bağlı göz içi basıncının hızlı bir seyirle oldukça yüksek değerlere çıkması sonucu oluşur. Hastada şikâyetler ani ve belirgin olur. Göz tansiyon krizi olarak da bilinen bu durumda hasta çok ağrı hisseder, bulantı ve kusma meydana gelebilir. Bununla birlikte göz kızarır, kornea bulanıklaşabilir ve görme azalır. Gözün önemli bir acili olan bu durumda tedavinin gecikmemesi gereklidir. Aksi halde, hastalarda kalıcı körlük meydana gelebilir.
Glokomun belirtileri nelerdir?
Glokomun belirtilerini iki ana grupta incelemek gerekir. Çocukluk çağı glokomunda en yaygın görülen belirtiler ve bulgular kornea çapının normalden geniş olması, ışığa karşı duyarlılık ve göz sulanmasıdır. Erişinlerde ise glokom çoğu zaman hiçbir belirti vermez. Başlangıç evresindeyken, yani görme sinirlerinde neredeyse yüzde 50 hasar meydana gelmeden belirti vermeden ilerleyebilir. Ancak göz tansiyonu çok yükseldiğinde bazı hastalarda şiddetli ağrı, kusma, kızarıklık ve görme azalması tablosuyla acil bir hastalık olarak ortaya çıkabilir.
Glokom hastalığında risk faktörleri nelerdir?
Glokom hastalığının en önemli risk faktörleri arasında aile öyküsü ve ileri yaş bulunmaktadır. Bunun yanı sıra, göz içinde psödoeksfoliasyon materyalinin bulunması da önemli bir glokom risk faktörüdür. Hastalarda diyabet, sistemik hipertansiyon, uyku apnesi mevcudiyeti ve sigara tüketimi de glokomla ilişkili olabilmektedir.
Glokom hastalığının tanısı nasıl konulur?
Glokom hastalığının tanısında öncelikle çok iyi bir hikâye sorgulaması yapmak gerekir. Çünkü, aile öyküsü tanıda oldukça önemlidir. Sonrasında yapılacak detaylı göz muayenesi bize glokomla ilgili önemli ipuçları sunmaktadır. Ancak glokom tanısını koymak için çoğu zaman ileri tetkiklere ihtiyaç duyulmaktadır. Glokom tanısında mutlaka yapılması gereken testler: tekrarlayan göz içi basınç ölçümleri, gonyoskopi ile açı değerlendirilmesi, kornea kalınlığı ölçümleri (pakimetri), OCT ile optik sinirin değerlendirilmesi, sinir lifi analizi ve görme alanı testleridir.
Göz tansiyonu nasıl ölçülür? Göz tansiyonunun normal değeri nedir?
Göz tansiyonu “Tonometre” adı verilen bir cihaz ile ölçülür. Gözle temas eden ve etmeyen farklı tipleri bulunmaktadır. Gözle temas ederek ölçüm yapan modelleri (Aplanasyon tonometresi) ile daha hassas ölçüm alınmaktadır. Bu nedenle şüpheli olgularda glokom tanısını koymak için aplanasyon tonometresi tercih edilmelidir. Bu yöntem öncesinde, göz tansiyonu ölçülmeden önce, göze uyuşturucu bir damla damlatılmaktadır. Gözle temas etmeyen tonometre cihazlarında ise tansiyon ölçme işlemi, göze hava püskürtülerek gerçekleştirilmektedir ve bu yöntem rutinde ve taramalarda tercih edilmektedir.
Herkes için geçerli standart bir göz içi basınç değer aralığı bulunmamakla beraber, genel kabul edilen aralık 10-20 mmHg’dır. Göz tansiyonu kornea kalınlığına göre değişkenlik göstermektedir. Bu nedenle göz tansiyonu değerlendirilmesi yapılırken kornea kalınlığına ve buna bağlı düzeltilmiş göz tansiyonuna da mutlaka bakılmalıdır.
Glokom hastalığının tedavisi nasıldır?
Açı kapanması glokomunun tedavisi acildir ve farklıdır. Burada bahsedilen tedavi şeması daha çok primer açık açılı glokom hastalığının tedavisidir. Tedavideki ana amaç göz içi basıncını etkin bir şekilde düşürerek, görme sinirindeki tahribatın ilerlemesini durdurmak veya olabildiğince yavaşlatmaktır. Tedavide ilk olarak topikal (damla şeklinde uygulanan) anti-glokom (göz tansiyonunu düşüren) ilaçlar tercih edilmektedir. Bu damlalar tek kullanılabilecekleri gibi, bazı durumlarda birden fazla şeklinde de kullanılabilmektedir. Burada bilinmesi gereken nokta, bu ilaçların doktor kontrolünde ömür boyu kullanılmaları gerekmektedir. Damla tedavisinin yetmediği durumlarda lazer ya da çeşitli cerrahi tedaviler gerekebilmektedir.
Yukarıda sözü geçen tüm tedavi seçeneklerinde amaç gözün mevcut durumunu korumaktır. Tedaviler ile glokom hastalığında oluşmuş hasarın düzeltilemeyeceği, ancak zamanında yapılan tedavi ile gelecekte oluşabilecek hasarların önüne geçmenin mümkün olabildiği unutulmamalıdır. Bu sebeple rutin göz muayeneleri ve takip ihmal edilmemelidir.
GLOKOM HASTALIĞI İLE İLGİLİ EN SIK SORULAN SORULAR
Glokom hastalarının kontrol süreleri ne kadar olmalıdır?
40 yaş üzerindeki kişilerin yılda bir kez, aile öyküsünde glokom gibi ciddi göz hastalığı olan kişilerin ise 6 ayda bir göz muayenesi yaptırması gerekir.
Glokom hastalığında erken tanının önemi nedir?
Sinir hücreleri yenilenme yeteneğine sahip değildir. Bu sebeple glokomun görme sinirlerinde meydana getirdiği tahribatın geri dönüşü olmamaktadır. Göz tansiyonu mutlaka erken tanı konulması gereken önemli bir göz hastalığıdır. Hastalığın geç teşhis edilmesi telafisi mümkün olmayan görme kayıplarına ve körlüğe neden olabilmektedir.
Göz tansiyonunun normal değeri nedir?
Normal göz içi basıncı, optik sinir üzerinde harabiyete ve görme alanlarında kayba yol açmayacak bir basınç seviyesi demektir ve kişiye özel bir değerdir. Bu seviye bireyler arasında farklılık gösterebilir. Ancak üst ve alt sınır kabul edilebilecek değerleri söz konusudur. Genellikle 9-10 mmHg alt sınır, 20-21 mmHg üst sınır olarak kabul edilir. Bu sınırlar içinde dahi optik sinir üzerinde glokom hasarı olabilmektedir. Çünkü glokomun oluşumunda etkili olan tek faktörün göz içi basınç düzeyi olmadığı bilinmektedir.
Göz tansiyonu yüksekliği ile glokom aynı anlama gelir mi?
Göz tansiyonu yüksekliği ile glokom aynı anlama gelmez. Göz tansiyonunun yükselmiş olması göz içinde üretilen göz sıvısının kan damarlarına geçmeyip gözün içinde birikmesi olurken, glokom ise bir göz siniri hastalığı olmaktadır. Göz tansiyonunun yüksek olması glokom olma olasılığını yükseltir ama nedenini oluşturmaz. Tıpkı ailesinde glokomlu akrabaların olması gibi göz tansiyonu yüksekliği de glokom için bir risk faktörüdür.
Spor yapmanın glokoma faydası olur mu?
Sağlıklı vücutta glokomun kötüleşme hızı yavaşlayacağı için spor yapılması önerilir. Ancak pigment dispersiyonu sendromu ve bunun sonucu gelişecek pigment glokomu adı verilen özel bir glokom tipinde hastaların ağır sporlardan kaçınması gerekir. Hastalar spor yapmadan önce sahip olduğu glokom çeşidini doktoruna sormalıdır. Ayrıca dalma sporu ve bazı yoga hareketleri göz içi basıncını artırarak glokoma olumsuz etki edebilir. Bu tür sporlardan uzak durulmalıdır.
Glokom krizi nedir?
“Açı Kapanması Glokomu” da denilen glokom krizi, daha çok göz içi sıvısının gözü terk ettiği bölümdeki açının dar veya kapanmaya meyilli olduğu gözlerde gelişir. Açı kapanmadığı sürece bir sorun olmaz. Açının tıkanması göz içi sıvısının göz içinde sıkışmasına sebep olarak göz içi basıncı 50mmHg’nın üstüne çıkmasına yol açar. Böylece gözde çok şiddetli bir ağrı hissedilir, korneada sıvı toplanır, görme bozulur ve ışık etrafında renkli halkalar görülmeye başlanır. Bu seviyelerdeki göz içi basıncı gözbebeğini de felç ederek, gözün aşırı duyarlı ve ağrılı olmasına sebep olur. Meydana gelen göz ağrısı kusmaya neden olabilecek kadar şiddetli olabilmektedir. Bu duruma verilen isim glokom krizidir. Kriz çoğunlukla öncelikle tıbbi müdahale ve ardından cerrahi tedavi gerektirir. Genellikle drenaj açısı dar kişiler doktorları tarafından böyle bir kriz için uyarılırlar.
Glokom krizi genellikle 60 yaşlarında, kadınlarda erkeklerden 4 kat daha yüksek ve anatomik özelliği nedeniyle aile öykülülerde daha fazla görülmektedir. Bunun yanında diyabet, göz damar tıkanıklıkları, üveit, komplikasyonlu katarakt ameliyatları ve çok çeşitli durumlar ikincil olarak açı kapanması glokomuna sebep olurlar.
